Am dan y warchodfa

Am ganrifoedd, roedd Gilfach yn fferm fynydd weithredol; nawr mae’n warchodfa natur ysblennydd yn swatio ynghudd yn Nyffryn Marteg yng nghalon ardal wledig Canolbarth Cymru.  Mae da byw yn dal i bori yno ar adegau penodol o’r flwyddyn i warchod ei gyfoeth o fywyd gwyllt.

Gydag amrywiaeth ardderchog o fywyd gwyllt, mae’r llwybrau cerdded â chyfeirbwyntiau wedi’u cynllunio er mwyn ichi fwynhau’r warchodfa a lleihau’r effaith y byddwch chi’n ei chael arni ar yr un pryd.  Caniateir cŵn ond mae’n rhaid eu cadw ar dennyn i bawb gael mwynhau ac mae’n rhaid codi’r baw cŵn a chael gwared ohono o’r warchodfa.  Am ragor o wybodaeth ynglŷn â pham, cliciwch yma.

Mae Gilfach yn lle arbennig, sy’n enwog am ei wybedog brith, bronwen y dŵr, y tingoch ac eog yn llamu, gydag Afon Marteg yn llifo trwyddo.  Yr amrywiaeth o fywyd gwyllt sydd yma ydy’r hyn sy’n gwneud Gilfach yn wahanol.  Gellir gweld dros chwarter o’r holl gennau yng Nghymru yn tyfu yma!

Mae grug y mêl, grug yr ysgub a’r eithin yn dod â choelcerth o liw i’r llechweddau tuag at ddiwedd yr haf. Mae eu blodau â’u cyfoeth o neithdar yn denu trychfilod fel cacynen y llus (Bombus monticola) a gwyfyn y cadno.

Mae glöynnod byw wrth eu boddau â’r blodau gwyllt a’r glaswelltau, yn eu mysg y fritheg berlog fach, y glesyn cyffredin a’r brithribin gwyrdd i enwi dim ond rhai.  Mae dros saith deg gwahanol fathau o adar wedi’u cofnodi, gyda dwy ran o dair ohonyn nhw’n dewis bridio yma.  Mae’r llinos bengoch, y bras melyn, crec yr eithin, y llinos, y barcud coch, y gwybedog mannog a’r gog i gyd yn treulio amser yng ngwarchodfa Gilfach.